Middelstegracht – GewoonWonen
Genomineerd voor de Rijnlandse Architectuur Prijs 2023
2022
Middelstegracht, Leiden, Nederland
Zelfstandig wonen is voor jongeren een belangrijke stap in hun leven. Het is een fase waarin jongeren zich kunnen losmaken van ouders, zelfstandigheid kunnen opbouwen en een eigen positie in de maatschappij innemen. Maar hoe toegankelijk is de woningmarkt voor jongeren met een beperking of ziekte?
De aanleiding om deze vraag verder te onderzoeken ontstond in het jongeren hospice Xenia in Leiden. Hier wordt sinds 2014 palliatieve zorg en onderdak verleend aan jongeren van 16 tot 40 jaar. In de praktijk bleek dat deze jongeren vaak op plekken terechtkwamen zonder leeftijdsgenoten; als 16-jarige op de kinderafdeling van het ziekenhuis of net boven de 18-jaar in een verzorgingstehuis met ouderen. Xenia biedt een huis waar jongeren in de laatste fase van hun leven ook echt jongeren kunnen zijn. Vanaf de opening van Xenia bleek er echter vanuit de gasten steeds een terugkerende vraag te zijn: ‘Kan ik hier ook wonen?’.
In de zomer van 2016 besloot Jacqueline Bouts, oprichtster van Xenia, hier werk van te maken met de opgave om zorgwoningen naast het hospice te realiseren voor jongeren met een chronische of progressieve ziekte en 24-uurs zorgbehoefte. De afgelopen 6 jaar hebben architecten Elmar Koers & Maarten Plomp in samenwerking met Xenia en de woningstichting Ons Doel vormgegeven aan deze vraag. Een fraai appartementengebouw, in de directe nabijheid van hospice Xenia, biedt onderdak aan 4 jongeren die zodoende zelfstandig kunnen wonen met de voor hen noodzakelijke ondersteuning en zorg.
De locatie aan de Kloosterpoort is een oase van rust in het historische centrum van Leiden met een prachtige tuin voor ontmoeting. De voorgevel voegt zich tussen de andere panden uit de 20e, 19e en 18e eeuw. De ligging tussen de twee monumenten aan de Middelstegracht vraagt om een terughoudende architectuur. In zijn vormentaal en architectuur lijkt het dan ook een alledaags stedelijk woongebouw zoals een van vele in de binnenstad. Er is bewust voor gekozen het huis geen uitgesproken of klinisch zorg-karakter te geven maar, zoals een van de toekomstige bewoners in het ontwerpproces voorstelde, er een ‘gewoon huis’ van te maken. Het eenvoudige volume, het herkenbare silhouet en de eerlijke materialen: een betonnen plint, rode bakstenen, blanke kozijnen en keramische dakpannen passen binnen de architectuur van de stad en versterken de wens naar een ‘gewoon’ karakter.