Supervisie blog #3: Henk Hartzema over de verdichtingskansen in Leiden. In deze maandelijkse wissel-column van RAP Leiden, belichten stedebouwkundigen gebieden in de Leidse regio.
Nu Leiden verder gaat groeien voelt iedereen de bui al hangen. Het wordt kiezen tussen twee kwaden. Of de laatste groene randen opeten en daarmee het landschap om zeep helpen. Of verdichten binnen de bestaande stad en daarmee het karakter van wijken en buurten de nek omdraaien. Wat te doen? Henk Hartzema, stedebouwkundig supervisor van het Leiden Bio Science Park, neemt ons mee in zijn gedachten, en zijn praktijk.
Schilperoortpark als voorbeeld
Op 6 maart jl. werd het startsein gegeven voor de herinrichting van het Schilperoortpark. Een lommerijke en groene verblijfsomgeving waarin bomen worden behouden en aangeplant, een speelweide en vijverpartij worden aangelegd en de parkpaden uitgevoerd in mooie gebakken klinkers (zie foto’s onderaan deze pagina). Tegelijkertijd een plek op loopafstand van Leiden Centraal met ruim 1.500 woningen en waar straks 15.000 mensen wonen, werken en studeren. Getransformeerde gebouwen van de voormalig Cité Médicale en nieuwbouw tot 40 en 70 meter wisselen elkaar af. In totaal komen er vijftien gebouwen waarvan er nu nog drie in aanbouw zijn en de laatste momenteel ontworpen wordt.
Het Schilperoortpark is met zijn 12 hectare een relatief klein onderdeel van het grotere Leiden Bio Science Park (LBSP). Het vindt zijn belang in het omvormen van het LBSP van bedrijventerrein naar een levendige campus waar verschillende functies zoals onderwijs, onderzoek, voorzieningen en wonen elkaar versterken en waar het landschap de grote verbinder is. Het Schilperoortpark en straks nog twee andere woongebieden dragen bij aan de levendigheid van deze campus, ook buiten kantooruren en in de weekenden.
Ik zou die dag in maart een korte speech houden. Voor die gelegenheid ben ik eens in wat getallen gedoken om het Schilperoortpark te kunnen plaatsen in de Leidse context. Daaruit bleek dat het gebied meer Leids is dan ik had kunnen vermoeden en mogelijk exemplarisch voor de kansen om de stad te verdichten binnen de bestaande grenzen.
Verdichten in Leiden: de cijfers vertellen een verhaal
In Leiden wonen 56 mensen per hectare. Dat is ruim het 10-voudige van het Nederlandse gemiddelde (en het 100-voudige van de wereldgemiddelde). Daarmee scoort Leiden hoog op de lijst van meest dichtbebouwde gemeentes van het land. Alleen Den Haag is dichter bebouwd. Op zich zegt het niet zoveel en zijn er buiten ons land veel compactere steden. Bovendien: vol is niet a priori slechter dan leeg. Een dichte stad naast een open landschap, zee of weide kan natuurlijk ook prachtig zijn. Het benadert het ideaal van de compacte Hollandse stad die baadt in de openheid van het platteland.
Maar daar wringt de schoen. Den Haag en Leiden zijn niet alleen onze meest dichtbebouwde steden, het zijn ook nog top 5 gemeenten met het relatief kleinste buitengebied. Alleen Capelle aan de IJssel, Rijswijk en Oegstgeest zijn nog minder bedeeld. Leiden schurkt met zijn bebouwing tegen de gemeentegrenzen aan. De marges zijn (bijna) op.
Leiden voelt de bui al hangen
Nu Leiden verder gaat groeien voelt iedereen de bui al hangen. Het wordt kiezen tussen twee kwaden. Of de laatste groene randen opeten en daarmee het landschap om zeep helpen. Of verdichten binnen de bestaande stad en daarmee het karakter van wijken en buurten de nek omdraaien.
Als u het mij vraagt wordt het verdichten.
Als u het mij vraagt wordt het verdichten. En dan natuurlijk niet om de kwaliteiten van Leiden onder druk te zetten. Integendeel zou ik zeggen. Het is een uitdaging om de stad te intensiveren en tegelijk te versterken. In dat opzicht is het illustratief dat de historische binnenstad niet alleen het meest gewaarde stuk stad is, maar met 110 inwoners per hectare by far het meest dichtbebouwde. Daarbinnen ligt Marewijk als absolute uitschieter met 216 inwoners per hectare! Blijkbaar lukt het in de binnenstad om kwantiteit te verbinden met kwaliteit. Gebouwen en ruimte versterken elkaar.
Meer rood én meer groen
Zo is dus de toekomstige winst te halen. Door bleke gebieden meer kleur te geven, met meer rood (bebouwing) en tegelijk groener. Daar waar nodig de hoogte te zoeken om ruimte te sparen, met respect voor de historie. In het Schilperoortpark doen we alvast een duit in het zakje. Hier wonen straks meer dan 2.000 nieuwe Leidenaren; sommigen met de voeten in het groen, anderen hoog boven de bomen. Na de Marewijk wordt het Schilperoortpark voorlopig de meest dichtbevolkte buurt van Leiden en geeft de stad bovendien een park cadeau!
Lees ook
supervisie blog #1
supervisie blog #2
