Op woensdag 28 november organiseerde RAP Leiden het vierde en afsluitende ‘Water’ Stadscafé van 2018: ‘Grenzeloos Water’. In onderstaand verslag lees je alles over de inzichten en interessante discussies van de avond.
Pieter van der Straaten opende de avond met een afbeelding uit het jaar dat Nederland meedingde naar de Olympische Spelen: “De grote plas die daarop staat, was bedoeld om de zeilwedstijden in Leiden te laten plaatsvinden. Zover is het nooit gekomen.” Matthijs Burger, beleidsmedewerker cultureel erfgoed bij de Gemeente Leiden, nam als eerste spreker de zaal mee terug in de tijd met een verhaal over de relatie van Leiden met het water door de tijd heen. Een kijkje in recente stedelijke waterprojecten gaf vervolgens Pierre-Alexandre Marchevet van OKRA Landschapsarchitecten. Pieter van der Straaten interviewde Hilde Blank, – stadsstedenbouwer van Leiden, directeur BVR Adviseurs en AM Concepts – over de toekomst van de stad in relatie tot het water en over de verschillende identiteiten van Leiden. Samen met het stadsgesprek, de uitreiking van de 071 Nieuwe Parels en de muzikale omlijsting door huisvioliste Anne-Marie Volten en Irma Kort op hobo, werd ook deze drukbezochte slotavond een succes.
Waterrijke omgeving altijd al uitgangspunt bij Leidse ontwikkeling
“Het oude gebouw van het Hoogheemraadschap van Rijnland op de Breestraat is meer Nederlandse identiteit dan het Rijksmuseum. Maar het staat er te staan en je komt er niet in,” benadrukte Matthijs Burger aan het begin van zijn presentatie direct al het potentieel van deze ‘prachtige Leidse aan water gerelateerde identiteitsdrager’. Het water heeft ook in grote mate de vorm en groei van de stad bepaald: de twee Rijnarmen die Leiden doorsnijden en de polderstructuur die nog zichtbaar is in de stad als gevolg van uitbreidingen door er steeds ‘een eilandje’ bij te nemen. “Leiden heeft de waterrijke omgeving altijd als uitgangspunt genomen. Het water heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat Leiden geen pleinen heeft,” besloot Burger zijn verhaal.
Inspiratie voor Leiden: water als hedendaagse en historische verbinder in andere steden
“Rotterdam had altijd een harde relatie met de Maas,” gaf Pierre-Alexandre Marchevet als uitleg bij de ‘groene ketting van projecten’ die OKRA in deze stad heeft gerealiseerd. “Nu verbinden wij alle losse stukjes stad die na de oorlog zijn gebouwd met de rivier als connectie.” OKRA maakte daarbij optimaal gebruik van dynamische elementen als de watertaxi en de Maas als getijdenrivier. In Mechelen transformeerde het bureau de overkluisde grachten van riolen naar zichtbaar water in de stad. “Mechelen is vergelijkbaar met Leiden qua omvang en inwonertal,” vertelde Marchevet daarbij. “We hebben er verborgen vlieten open gegraven en de relieken die daarbij tevoorschijn kwamen zoals oude bruggen en kademuren hersteld.”
Toekomstvisie Leiden 2040: geen toeval maar een continuüm
“Leiden had als ‘projectenstad’ behoefte aan iemand die vanuit samenhang kijkt,” omschreef Hilde Blank aan het begin van het vraaggesprek met Pieter van der Straaten haar rol als stadsstedenbouwer. “Leiden is niet mijn stad, maar jullie stad. Ik vertel niet mijn eigen verhaal, maar wil de mensen met het toekomstverhaal van de stad verbinden.” Voor de visie op Leiden in 2040 ging Blank daarom het gesprek aan met ‘stadmakers’: “Ambtenaren, ondernemers, corporaties, zorgverleners; allemaal mensen die dagelijks bezig zijn met stadsontwikkeling.” Uit deze gesprekken kwam Leiden als stad van kennisoverdracht, van verbinding en van water naar voren. “Leiden is geen toeval, maar een continuüm,” benadrukte Blank tot slot aan de hand van een korte video.
Stadsgesprek: water als monument, ondergrondse oplossingen en verbinding met de regio
“Water is het DNA van Leiden,” trapte iemand uit de zaal het stadsgesprek af. “In een enquête van de gemeente ging het alleen over grachten voor recreatie, vervoer en het parkeren van boten. Er is geen besef dat het om monumenten gaat! Voor 2040 wens ik meer water in de stad.” “Open water moet steeds in alle stedelijke ontwerpen meegenomen worden,” vulde een ander aan. “Ik had bijvoorbeeld op de Langegracht graag een middenberm van water gezien.” Een derde persoon zou graag meer aandacht willen voor het onderwijs: “Leiden is een contextrijke stad, die docenten en leerlingen ook veel ‘onderwijs’ buiten school te bieden heeft.” Een aangenaam fiets- en wandelklimaat is wat de volgende voor Leiden wenste: “Ik fiets veel door de stad en kies dan fijne routes, maar wat zie je in de verte? Nieuwe hoogbouw verstoort het beeld.” “Ik wil graag veel goede ruimte voor jonge mensen, dus ik snap die hoogbouw wel,” reageerde iemand uit de zaal. “Het parkeren van fietsen moet onder de grond,” benadrukte de volgende. En er kan meer onder de grond: zo opperde iemand het op grotere schaal overkluizen van wegen om bovengronds ruimte voor groen te creëren. “Meer verbinding met bestaand water en minder postzegelprojecten,” wilde een ander. Verschillende opmerkingen uit de zaal gingen over de verbinding van Leiden met de regio voor de toekomstbestendige ontwikkeling van het (stedelijk) landschap. Iemand opperde een letterlijke verbindingsdienst: “Zodat je over het water naar de omliggende gemeenten kunt.” Paul Dirkse, wethouder Kennis, Onderwijs, Sport en Financiën benadrukte: “We praten hier over 2040 en er zitten alleen ouderen in de zaal! Wat als je nu tussen de 15 en 25 bent?”
Nieuwe parels voor Leiden
“Met afstand het meest originele idee van de avond,” noemde Van der Straaten de suggestie “gooi af en toe een kleurtje in de gracht, dat was in de tijd van de lakenindustrie ook.” Een idee dat volgde op een opmerking over dat Leiden verder terug gaat dan de universiteit. Wat bijvoorbeeld te denken van Leiden als Lakenstad? Na deze officieuze toekenning van ‘een prijs’, volgde de uitreiking van de prijzen voor ‘071 Nieuwe Parels’. Winnaar was Sander Smit van Accu Architecten met zijn ontwerp ‘Stad Huis’, een woonhuis op schaal van de stad naast het Stadhuis. Smit ontving zijn prijs uit handen van juryvoorzitter Hilde Blank: “In een binnenstad die al vol parels staat is het moeilijk nog nieuwe parels toe te voegen. Sander Smit bewijst dat het kan, en dat is knap.” En daarmee was het officiële gedeelte van Stadscafé Grenzeloos Water én het themajaar Water voorbij.
Auteur: Lisa Koolhoven
