Tijdens het Stadscafé van woensdag 13 maart namen we een duik in het diepe. Wat moeten we doen als het water komt? Kunnen we de strijd tegen het water winnen? Moeten we vluchten of kunnen we, door mee te bewegen, blijven? We bespraken het met Justien Marseille, Dirk van Peijpe (De Urbanisten), Gijs van den Boomen (KuiperCompagnons) en Jeroen Haan (dijkgraaf De Stichtse Rijnlanden).
Kijk het 30e Stadscafé hier terug.
“Zijn er hier mensen die er weleens aan denken om naar een hoger gelegen deel van Nederland te verhuizen?” Met deze vraag opent Pieter van der Straaten de avond. Hoorbare verbazing in de zaal wanneer vele handen omhoog gaan. Slechts vijf personen geven aan zich absoluut geen zorgen te maken; die oplossing komt er wel. Zijn de zorgen gegrond of mogen we best optimistischer na de toekomst kijken? Tijd om onze gasten aan het woord te laten.
De omgeving verandert. Wen er maar aan!
We starten het Stadscafé zoals we dat gewend zijn: met een gesproken column van Martin Verwoest (stedebouwkundig supervisor van gemeente Leiden). “Toen we tien jaar geleden startten met het wezenlijker doordenken van de Leidse opgaven was mijn veronderstelling dat we als waterveroverend landje de grotere boel wel op orde hebben. Dat bleek een misvatting: ons werk van meer dan 500 jaar slootjes graven en landjes leegpompen loopt ten einde. Dat wat we zo gewend zijn te doen moet radicaal anders om goed, veilig en levensvatbaar de toekomst in te gaan. Uw omgeving gaat veranderen, wen er maar aan! Ver vooruitkijken is nodig om vandaag de juiste keuzes te maken. Ga integraler werken! Breng de ingenieurskunst meer samen met bevlogenheid van ontwerpers. Stop het werken tegen de natuur en ga meer werken mét de natuur.”
Land met een plan
Landschapsarchitect en stedebouwkundige Gijs van den Boomen (KuiperCompagnons) pleit voor een land met een plan. “Hoe zorgen we dat we hier tot in lengte van dagen gelukkig kunnen blijven? We moeten een land met een plan worden. Niet mijn plan, maar een plan waar we allemaal in geloven.” Dat we in de toekomst meer water in het groene hart gaan krijgen staat als een paal boven water. “Om hier mee om te gaan hebben we een overtuigend verhaal nodig”, aldus Gijs. KuiperCompagnons maakt kaarten om scenario’s in beeld te brengen. “Verbeelding helpt om de toekomst te laten zien.” Een van de kaarten toont ons een toekomstige Randstad met daarin veel blauw. Gijs: “Drooggelegd gebied wordt onder water gezet. We gaan technische oplossingen en natuurlijke ontwikkelingen met elkaar in verband brengen. We moeten durven veranderen om te behouden wat we hebben. Als we goed luisteren naar het water, de bodem en de maatschappij gaan we een lange, gelukkige en welvarende toekomst tegemoet.”
Het Water komt; we blijven!
Als het aan Dirk van Peijpe (De Urbanisten) ligt kunnen we erop vertrouwen dat we de Randstad in de toekomst kunnen beschermen. Berichten over een volledig ondergelopen Randstad zijn bangmakerij wat hem betreft. Maar hoe dan ook komen we in de toekomst veel nadrukkelijker in contact met water. Dirk spreekt over de toekomstige Randstad als lagunestad: een stad waarin ruimte is voor water. “In plaats van vluchten moeten we intensiveren en extra kwaliteit toevoegen aan een stedelijk milieu. Door nu kwaliteit toe te voegen kunnen we ook in de verre toekomst genieten van de culturele, economische, historische en ecologische waarden van de lage landen.”
Kritisch zijn op NU
Volgens futurist Justien Marseille moeten we kritisch zijn op NU en zonder vrees kijken naar mogelijke toekomsten. “Er zijn te veel aannames en die beperken ons. We moeten en mogen ruimte creëren om na te denken hoe de wereld er anders uit kan zien.” Gijs haakt hierop aan: “Als je wilt houden wat je hebt, moet je durven veranderen. Niet omdat het moet, maar omdat het kan.” Justien ziet dit anders: “We zijn te veel bezig met wat we kunnen veranderen om te behouden. We moeten het veel meer hebben over wat we willen. Daarna hoe we dat invullen.”
Water- en bodemgestuurd beslissingen nemen
“Ik ben optimistisch over wat we kunnen, maar pessimistisch over wat we doen”, zegt Jeroen Haan (dijkgraaf De Stichtse Rijnlanden). “In de gesprekken gaat het gelukkig steeds minder over de maakbaarheid van ons watersysteem, want we realiseren ons wel dat we het daarmee alleen niet meer kunnen oplossen. We moeten ruimte gaan geven aan water. Als je water de ruimte niet geeft, dan neemt het de ruimte. We moeten het landschap lezen, want de mogelijkheden liggen in de bodem en het water die aan het veranderen zijn.” Gijs is het daarmee eens: “We moeten water- en bodemgestuurd beslissingen nemen in plaats van beslissingen nemen om bodem en water te sturen.” ‘Maar zit de politiek ons daarbij niet in de weg?’, is een vraag uit de zaal. “In Nederland kijken we te veel naar de korte termijn en financiële belangen. Terwijl we ver vooruit moeten kijken om de beslissingen voor vandaag en morgen slim te maken. Dat is het gesprek waar we nu behoefte aan hebben. Ik ben er optimistisch over dat we dat kunnen organiseren”, zegt Jeroen.
Vraagstukken die mensen raken
Wat er moet gebeuren is duidelijk, maar hoe krijg je het voor elkaar? En hoe creëer je draagvlak voor bijvoorbeeld veranderingen in wijken, zoalshet verplaatsen van huizen? Jeroen: “Mensen worden geraakt in hun individuele belang, maar het algemene belang is groter.” Om dit duidelijk te maken aan mensen moeten we volgens Jeroen het gesprek aangaan. “Kom als bestuurder uit je toren. Dit zijn vraagstukken die mensen raken.” “Het bestuur van ons land moet de dapperheid hebben om het gesprek tijdig te voeren in onze samenleving”, aldus Gijs. “Is het vraagstuk zo urgent dat we in de stad straks ook wijken moeten opgeven om – bijvoorbeeld – waterbekkens te creëren?”, vraagt Pieter. Dirk: “In mijn beleving niet. We hebben een land waarin we met zijn allen meefinancieren in de wijze waarop we onszelf beschermen tegen dit soort risico’s. We hebben dat als geen ander land zo goed georganiseerd. Ik ben optimistisch over het idee dat we dat ook in de toekomst op die manier kunnen doen.
De 100 van RAP
Een kort moment van aandacht voor de 100 van RAP; want het Rijnlands Architectuur Platform ging eerder al op zoek naar 100 vrienden. Vrienden die hart hebben voor de gebouwde omgeving, die de gevarieerde landschappen van het Rijnland weten te waarderen en die goede ideeën hebben over hoe de stad beter te maken. Voor hen deze avond een speciaal bedankje. Ook vriend worden van RAP? Meld je aan!
RAP Leiden organiseert in 2024 een viertal edities van Stadscafé waarin de toekomst van achtereenvolgens de regio, de stad, de buurt en die van het gebouw centraal staat. Tijdens het volgende Stadscafé (woensdag 15 mei) gaan we in PLNT met elkaar in gesprek over de toekomst van de stad. Aanmelden kan via deze link.