Mooi gedekte tafels, een gevarieerd gezelschap en op de achtergrond de prachtige klanken van violist Anan Alkadamani. Restaurant Midi @ PLNT is de ideale setting voor Energiepark Dinner Talks – inspiratieavonden over thema’s relevant voor Energiepark en de stad Leiden, georganiseerd door Energiepark Leiden. Gastprogrammeur van de eerste editie is het Rijnlands Architectuur Platform (RAP). Met diverse betrokkenen duiken we in het vraagstuk: hoe bouwen we waardevolle communities?
Kijk hier voor de visuele vertaling van Aletha Steijns.
Hoe ontstaan betekenisvolle ontmoetingsplekken die onmisbaar zijn voor gemeenschapsvorming? Hoe creëer je een nieuwe woonbuurt die van waarde is voor bewoners, gebruikers, de buurt en de stad? En wat kunnen we leren van andere plekken? Belangrijke vragen die ook centraal staan in de ontwikkeling van Energiepark Leiden. Tijdens een diner met stadmakers, architecten, vrienden van het singelpark, vertegenwoordigers van de Binnenvest woningbouwverenigingarchitecten, bouwkundigen én bewoners van Energiepark gingen we het gesprek aan.
Inspiratie aan tafel
Energiepark Dinner Talks start met een inspiratieronde. Aanwezigen hebben een foto meegenomen van een publieke plek die zij herkennen als een waardevolle community. De voorbeelden variëren van Washington Square tot de eigen buurt en van de Leidse hofjes tot de lokale hockeyclub. We zien het Bètaplein in Leiden dat van niemandsland veranderde in een plek vol reuring en er is een pleidooi voor coöperatief wonen. We horen het verhaal achter een boerderij in Zweden, waar de appelbomen zoveel appels gaven, dat de hele buurt mocht komen plukken. Iets wat resulteerde in jaarlijkse kerstdiners met alle buurtgenoten aan tafel. En we horen misschien al één van de conclusies wanneer een van de gasten zegt: “Als je mensen de ruimte geeft ontstaat de gemeenschap vanzelf.”
Communities ontstaan in ‘third places’
Terwijl er wordt genoten van het voorgerecht neemt stedenbouwkundige Martin Verwoest ons mee in zijn pleidooi voor zogenaamde ‘third places’: sociale omgevingen die gescheiden zijn van thuis, zoals kerken, cafés, sportclubs en dorpshuizen. Volgens Martin zijn ‘third places’ essentieel bij het bouwen van waardevolle gemeenschappen. “Toch hebben we deze maatschappelijke ruimtes de laatste decennia zien verdwijnen”, zo stelt hij. Als voorbeeld van een geslaagde ‘third place’ noemt hij de Ierse pub. Een pub (een afkorting van ‘public house’) voldoet namelijk aan vier zaken die van groot belang zijn om te functioneren als derde plaats: er is een gastheer of -vrouw, er zijn vaste bezoekers, de plek heeft aanpassingsvermogen en is een inclusieve omgeving. “Pubs vormen het hart van de gemeenschap.”
Ontmoeten doen we buiten
Met het overheerlijke mediterrane hoofdgerecht op tafel duiken we met journalist en sociaal geograaf Floor Milikowski in het vraagstuk ‘hoe bouwen we waardevolle communities?’. “Toen ik de foto van Energiepark zag dacht ik: dit kan nog wel een interessant en bruisend gebied worden”, aldus Floor. Ze merkt op dat bijna iedereen tijdens de inspiratieronde een plek buiten had gekozen. Het verbaast haar niet. 80% van de ontmoetingen vindt namelijk buiten plaats, leerde ze ooit van architect Ianthe Mantingh. Floor: “We moeten een omgeving creëren waar mensen zich prettig voelen. Een omgeving voor verschillende soorten mensen, waar verschillende functies samenkomen”, zegt ze. Dit ondersteunt ze met een quote van de Deense architect en stedenbouwkundige Jan Gehl: “Cultures and climates differ all over the world, but people are the same. They’ll gather in public if you give them a good place to do it.”
Investeren voor de lange termijn
Floor: “Hoewel maatschappelijke opbrengsten een steeds prominentere plek innemen in inspiratiegesprekken over stedelijke ontwikkeling, staan in de rekenmodellen financiële opbrengsten centraal. Dat is jammer, want die modellen geven uiteindelijk richting aan hoe de openbare ruimte wordt vormgegeven en welke huurders en wat voor programma plek krijgen op een locatie. Willen we stappen maken in het bouwen van communities, dan moeten we ‘snel geld verdienen’ loslaten en investeringen doen voor de lange termijn.”
Energiepark van de toekomst: toegankelijk, aantrekkelijk en inclusief
Het is tijd om aan de slag te gaan. In kleine groepjes wordt nagedacht over hoe we van het toekomstige Energiepark een fijne plek maken waar waardevolle communities kunnen ontstaan. Een aantal duidelijke actiepunten komen op tafel:
- Communities variëren in grootte en ontstaan rondom verschillende onderwerpen;
- Er is ruimte nodig voor zowel reuring als rust;
- De buitenruimte maken we aantrekkelijk en we onthekken, ontstenen en vergroenen;
- Er moeten onbestemde plekken blijven die ruimte bieden voor initiatieven van bezoekers en bewoners;
- Het gebied moet toegankelijk zijn én blijven;
- De zetten in op het verbinden van nu al aanwezige communities (van bijvoorbeeld de bewoners van de Makerscentrale en PLNT);
- Het is essentieel nu de contouren van de community van de toekomst vast te leggen zodat toekomstige bewoners en gebruikers van Energiepark niet het wiel opnieuw uit hoeven te vinden.
Veel besproken is daklozenopvang De Binnenvest, die ook binnen het nieuwe Energiepark een plek krijgt. Iedereen is het erover eens dat de mensen die gebruik maken van deze opvang een plek moeten krijgen om zich terug te trekken. Een plek die van hen is, een plek waar ze rust kunnen vinden.
Ruimte voor experimenteren
Hoe kunnen we in de tijdelijkheid een aantrekkelijke community maken van bewoners, ondernemers, gebruikers en omwonenden? ‘Door ruimte te bieden om te experimenteren’, luidt een van de ideeën. Maar misschien ook door het erfgoed dat er nu staat, waar mogelijk, te behouden. Ook wordt gepleit voor het gebruik van de loze ruimte tussen gebouwen, bijvoorbeeld door er leuke events te organiseren zoals pop-upfestivals. Kunnen we de energie van deze avond meenemen naar het Energiepark van de toekomst? Het is te hopen, want de energie aan de diverse tafels is goed. Een eerste stap om inspiratie op te doen is gemaakt. “Om te zorgen voor levenslange bestendigheid van het Energiepark moeten we veel meer mensen betrekken dan alleen architecten”, besluit RAP-voorzitter Krijn Tabbers.
‘Creëer een plek om terug te komen’
Wat vindt Floor van de genoemde ideeën? Wat haar betreft zou het tegengeluid in de richting van de geldgedreven projectontwikkelaar sterker moeten zijn. De ideeën van vanavond zijn te voorzichtig vindt zij. “Het kost moeite, energie en toewijding, maar ga iets doen. Ga met elkaar aan de slag.” Wethouder Yvonne van Delft, ook aanwezig deze avond, is al behoorlijke tijd betrokken bij de ontwikkeling van het Energiepark. De avond heeft haar aangenaam verrast. Yvonne: “Het wordt steeds concreter. We zijn echt met elkaar aan het bouwen aan een nieuw stuk stad, ik ervaar vanavond dat er een community aan ontstaan is. Een plek waar je wil zijn, die in je hart blijft, waar je naar teruggaat – ook over 30 jaar als we oud zijn.”
Dat smaakt naar meer
In de zoektocht naar manieren om te bouwen aan waardevolle communities is deze avond een mooie basis gelegd. Extra bijzonder was de aanwezigheid van de communitymanager van PLNT en de drie studenten die momenteel wonen in de Makerscentrale in het voormalig Stadsbouwhuis. Zij worden graag betrokken bij zowel de tijdelijkheid van het huidige Energiepark als de plannen voor de toekomst. RAP Leiden en Energiepark Leiden zijn blij met de inbreng van deze speciale gasten, die als geen ander weten wat voor bijzondere plek het Energiepark is en die samen streven naar een betere verhouding tussen jong, oud(er), professionals en andere betrokkenen. Er werd deze avond heerlijk gegeten, de sfeer was goed en nieuwe contacten werden gelegd. Dat smaakt naar meer!
