De ruimtelijke opgave waar Leiden voor staat is groot. Met de gemeenteraadsverkiezingen op komst organiseerde RAP Leiden op woensdag 9 maart het RAP Verkiezingsdebat. We gingen in gesprek met lokale politieke partijen over de keuzes die zij maken voor een toekomstbestendige stad. Het 23e Stadscafé, dat plaatsvond in PLNT Leiden, was ook te volgen via livestream.
Tot 2040 moeten er 15.000 woningen worden bijgebouwd in Leiden. Tegelijkertijd vraagt klimaatverandering om zorgvuldig ruimtegebruik en moet de spaarzame ruimte die er is met steeds meer mensen worden gedeeld. Hoe gaan we dit aanpakken als het ligt aan onze lokale politieke partijen?
Wat de stad is of kan zijn
“Een plek waar je je geborgen voelt, een thuis hebt, op adem kan komen, waar je je welkom voelt, waar culturen zich vermengen en het beste van werelden aan elkaar gesmeed wordt. Een plek waar je iets nieuws meekrijgt, geïnspireerd wordt, wordt uitgedaagd en herinneringen opbouwt. Waar je je eerste of misschien je laatste voetstappen zet. Een plek van perspectief en nieuwe hoop. Een plek van historie en toekomst. En tegelijkertijd nog zoveel meer.” Het is wat de stad is of kan zijn, vertelt stedebouwkundige Martin Verwoest in zijn Stadhuistalks.
Gebied Westerpoort: een blanco canvas
Om deze bijzondere editie van Stadscafé richting te geven vroegen we de vertegenwoordigers van de Leidse politieke partijen om hun visie te geven op het nieuw te ontwikkelen gebied Westerpoort, gelegen tussen de Plesmanlaan, Haagse Schouwweg en begraafplaats Rhijnhof. Wat zouden de partijen doen met dit blanco canvas als zij aan de tekentafel zouden staan? Hebben ze voorbeelden van bestaande projecten die hen aanspreken en wat willen zij nalaten aan toekomstige generaties in Leiden?
GroenLinks: inclusieve, sociale en duurzame woningbouw
Alex Friso (GroenLinks) noemt de herontwikkelde Meelfabriek een goed voorbeeld van een woningbouwontwikkeling die aanspreekt. Als reden hiervoor noemt hij onder meer het gebruik van initieel erfgoed, het radicaal vergroenen van het omliggende gebied en de aanwezigheid van sociale huurwoningen. Maar wat wil GroenLinks zien in de toekomstige wijk Westerpoort? Alex Friso: “Het moet inclusief, sociaal en duurzaam. In een groene omgeving met voorzieningen voor nieuwe en huidige bewoners. Het zit ‘m in de menselijke maat en genoeg woningen toevoegen.” Als het gaat om hoogbouw zegt hij: “Als je een gebouw toevoegt, doe dit dan met kwaliteit en visie”.
CDA: voor bouwen, tegen stouwen
Als het gaat om de woningbouwontwikkeling van gebied Westerpoort zijn drie dingen van belang, aldus Sebastiaan van der Veer (CDA). “CDA is voor bouwen, maar tegen stouwen. We zijn niet tegen hoogbouw, maar 70 meter is wel het maximale wat dit gebied – en Leiden – aankan. Ten tweede: het moet gevarieerd zijn in bouw. Ten derde moet er voldoende groen zijn.” Hij noemt groen essentieel om de kwaliteit van het gebied te borgen. Iets wat volgens hem belangrijker is dan de aangegeven 1.400 woningen halen. Over de geplande 2000 parkeerplaatsen in de wijk Westerpoort zegt Sebastiaan: “Dat vind ik erg veel voor een gebied dat zo dicht bij het centrum ligt.” Een goede aansluiting voor de fiets richting het centrum zou volgens hem kunnen leiden tot een lagere parkeernorm.
Partij voor de Dieren: als je huizen toevoegt, moet je ook groen toevoegen
Partij voor de Dieren is niet per se tegen hoogbouw, maar wil alleen hoogbouw als het zowel klimaatpositief als natuurinclusief is en past in de omgeving. Als het gaat om het gebied Westerpoort is Harbert van der Kaap (PvdD) duidelijk: “70 meter is de norm. Daarboven is het duurder en minder duurzaam. Dat moet je niet willen. Het past niet bij Leiden.” Voor Westerpoort ziet de partij een gevarieerd aanbod aan woningen die groen toevoegen aan de omgeving door middel van (onder meer) groene daken en verticale tuinen. Harbert: “Op het moment dat je huizen toevoegt, moet je ook groen toevoegen.” En de ecologische voetafdruk? Harbert: “Auto’s zijn heel dominant in de stedelijke ontwikkeling. Dat is iets waar we vanaf moeten.” Verder is de PvdD het niet eens met de genoemde 15.000 woningen die er in Leiden in zijn totaliteit bij zouden moeten komen. “15.000 is veel te veel. Leiden is een eindige stad, die je niet oneindig kunt uitbreiden.”
VVD: betaalbare huur- en koopwoningen, geen sociale huur
Alyssa Voorwald (VVD) ziet de projecten in de Leidse Pesthuiswijk (woningen voor starters, betaalbare huur- en koopwoningen) en Nieuw Leiden (een plek voor gezinnen) als een mooi voorbeeld voor Westerpoort. “Er is een groot tekort aan betaalbare huur- en koopwoningen”, zegt ze. Wat de VVD betreft worden er dan ook minimaal 1000 woningen gebouwd in Westerpoort. Woningen voor verschillende doelgroepen, waarmee onder andere de doorstroming op de woningmarkt op gang gebracht wordt. “Onze prioriteit ligt bij het bouwen van betaalbare huur- en koopwoningen”, zegt Alyssa. “Als het aan ons ligt wordt het een bruisend en levendig gebied, waar ruimte is voor werk en horeca.” Ook pleit ze voor ruimte voor de auto. “Je kunt in een nieuwe woonwijk groen behouden, maar je moet wel zorgen voor een plek voor de auto”, zegt Alyssa.
PvdA: minimaal 40% sociale huur- en betaalbare koopwoningen
Wat Abdullah Al-Awwadi (PvdA) betreft is hoogbouw niet per se de oplossing voor de verdichtingsopgave. Abdullah: Het is belangrijk dat wanneer je huizen bouwt, je niet alleen denkt: ‘we hebben huizen nodig’. Je moet van een wijk een buurt maken.” Mensen moeten er thuis zijn en prettig kunnen verblijven, vindt hij. Er moet gezorgd worden voor minimaal 40% sociale huur- en betaalbare koopwoningen, voldoende groen, voor ruimte om elkaar te ontmoeten en busverbindingen met de stad. Abdullah pleit er voor dat de sociale huurwoningen gebouwd worden door woningbouwcorporaties’. Abdullah: “Je moet bouwen voor iedereen en alle portemonnees.”
Klimaat Actie Nu: kleiner wonen is milieuvriendelijk wonen
Daniël Dordregter (Klimaat Actie Nu): “We willen een groene wijk met 100% duurzame woningen.” Concreet betekent dit minder – maar duurzame – woningen. Maar hoe sluit dit aan op de woningbehoefte die er in Leiden is? “Wij willen inzetten op lage sociale huur”, zegt Daniël. “Maar we willen vooral duurzame woningen. Als dit niet gerealiseerd kan worden voor een hele groep, dan zul je elders in de stad moeten kijken. Bijvoorbeeld naar leegstaande gebouwen die je kunt verduurzamen en tot appartementen kunt ombouwen.” Naast duurzaamheid benadrukt Daniël het belang van de vorm van mobiliteit. “Wij willen af van een auto voor iedere deur. Mobiliteit is fietsen en wandelen. Waar je sowieso naar toe moet is kleiner wonen. Kleiner wonen is milieuvriendelijker wonen”, besluit hij zijn verhaal.
Studenten voor Leiden: de hoogte in en zoveel mogelijk woningen
Wat Studenten voor Leiden betreft gaan we de hoogte in. “We willen graag zoveel mogelijk woningen realiseren”, zegt David den Hartog. De woonstress is dusdanig groot, zegt hij, dat de grootte van een woning hierbij niet uitmaakt. Wat betekent dit voor Westerpoort? David: “Dat we de hoogte in gaan. Er zijn opties voor hoogteaccenten van 50 tot 70 meter. En ook één optie voor een hoogteaccent tot 100 meter. Wat ons betreft zou dat moeten kunnen. Leiden mag best zeggen: we zijn een grote stad. Daar mag op gebouwd worden.” In het partijprogramma wordt gepleit voor een internationale campus als oplossing voor het schrijnende tekort aan woningen voor internationale studenten. Westerpoort zou hiervoor een goede plek zijn. “Maar het hoeft niet alleen woonruimte voor studenten te zijn”, zegt David. “Er is niet alleen woningnood onder studenten.”
D66: verdichten zonder verlies van de Leidse identiteit
Sander van Diepen (D66) vindt de bouw aan het Leidse stationsplein, dat zich kenmerkt door verdichting aan de benedenkant en hoogbouw erachter, een voorbeeld van goed gelukte hoogbouw. Sander: “D66 wil de woningnood gaan oplossen, dus we willen vol gaan voor die 1.400 woningen.” D66 ziet Westerpoort als een goede plek voor hoogbouw, ook tot 100 meter. “Pak ook die Leidse identiteit. Dit zou je op ooghoogte moeten terugzien”, zegt Sander. “Laten we onze hoogbouw zo maken dat je op grote afstand denkt: dat is prachtig.” Wat moet er volgens D66 gebeuren in de ruimte rondom die hoogbouw? Sander: “Hoe hoger de verdichting, hoe meer faciliteiten er kunnen komen. Een café op de hoek, een restaurantje. Dat zijn de dingen die een plek echt een buurt maken.”
SP: meer mogelijkheden dan alleen sociale huur
“Ik vind de ontwikkeling van Ons Doel in Leiden Zuidwest bij de Brahmslaan een mooi project”, vertelt Ton Rovers (SP). Als reden hiervoor noemt hij de gebruikte houtbouwtechniek voor het realiseren van deze sociale huurwoningen. “Een goede manier om duurzame woningen toe te voegen”, aldus Ton. Voor Westerpoort ziet de SP meer mogelijkheden dan alleen sociale huur. Zo ziet de partij er ook graag betaalbare koopwoningen verschijnen. Ton: “Laten we hier mensen met een kleinere portemonnee een kans geven om een plek te vinden.” Als het aan de SP ligt worden de nieuwe bewoners van Westerpoort, maar ook de bewoners van omliggende wijken, betrokken bij de inrichting van de nieuwe wijk. Maar wat vindt de SP zelf dat er wel of niet moet gebeuren in Westerpoort? Ton: “Wij zouden niet graag naar die 100 meter hoogte gaan, maar zouden maximaal 70 meter als hoogteaccenten willen zien. En qua programma veel sociale en betaalbare koopwoningen.”
ChristenUnie: de samenleving voorop bij woningbouw
Belangrijk voor de ChristenUnie is onder meer hoogbouw bij uitvalswegen, hoogbouw daar waar al hoogbouw staat en groen. Maar ook: de samenleving voorop stellen. “Wij vinden het belangrijk om te kijken wat de buurt wil”, zegt Matthijs Vet. “Áls we daar dan gaan bouwen, hoe kunnen we dan zorgen dat het een diverse wijk wordt waar de toekomstige Leidenaar zich thuis voelt en met alle lagen van de samenleving in aanraking komt?” Concreet noemt Matthijs hoogbouwaccenten van maximaal 70 meter, zorgen voor binding met de buurt eromheen, voldoende groen en aansturen op het gebruik van ov. Maar ook moet de wijk gericht zijn op het Bio Science Park. De wijk moet ruimte bieden aan zowel de PhD’er en werknemer van een nabijgelegen bedrijf als de gewone Leidenaar met de Leidse rrrrr.
Partij Sleutelstad: burgers moeten het laatste woord hebben
Maarten Kersten (Partij Sleutelstad) heeft geen concrete ideeën voor Westerpoort, maar pleit voor zeggenschap van burgers als het gaat om woningbouwprojecten. Om die reden wil de partij een burgerforum beginnen waarmee ze alle projecten willen laten uitdenken. “We vinden het ontzettend belangrijk dat burgers meer zeggenschap krijgen”, aldus Maarten. Dit geldt ook voor Westerpoort. Al moet je zo’n participatietraject wel goed insteken, omdat zoiets makkelijk gemanipuleerd kan worden, benadrukt hij. Maar hoe ziet Partij Sleutelstad de verhouding tussen de gemeenteraad en burgers bij gebiedsontwikkeling? Maarten: “Ik vind dat burgers het laatste woord moeten hebben. Juridisch gezien moet de gemeenteraad de laatste klap erop geven. Maar moreel is de burgerij aan zet.”
Nep-sociale huurwoningen
Ondanks de beperkte tijd die nog rest kunnen nog een aantal kritische en mooie vragen gesteld worden. Een van die vragen komt van Christoffel Klap, directeur van woningcorporatie Ons Doel. Zijn vraag gaat over de manier waarop sociale huur bij nieuwbouw wordt ingedeeld. Dit resulteert wat hem betreft veelal in nep-sociale huurwoningen. Woningen die nog net onder sociale huur vallen, maar vaak niet beschikbaar zijn voor – bijvoorbeeld – mensen die huurtoeslag nodig hebben, ex-daklozen en statushouders. Dit komt onder andere doordat bijna de helft ervan in de handen van beleggers terecht komt en door de maximale huurprijs die ervoor gevraagd wordt. ‘Hoe zorgen we voor corporatiewoningen in plaats van nep-sociale huur?’, luidt zijn vraag. Wat Sander van Diepen (D66) betreft hebben we het allebei nodig: zowel de corporaties als de ontwikkelaars. Alleen zo is het mogelijk om 30% sociale huurwoningen te realiseren in Leiden zegt hij. Volgens Alex Friso (GroenLinks) moet er veel meer bij corporaties neergelegd worden en veel meer druk gezet worden vanuit het college. Alyssa Voorwald (VVD) ziet het doorverkopen van sociale huurwoningen na 20 jaar door ontwikkelaars juist als kans voor de huurder. Deze krijgt de kans het huis ook echt te kopen.
De rol van de ontwikkelaar
Een andere vraag komt van ontwikkelaar Niraj Sweraj, werkzaam voor BPD Gebiedsontwikkeling. Hij reageert op uitspraken die de betrouwbaarheid van ontwikkelaars ter discussie stellen. “Wat kan ik beter doen als ontwikkelaar?”, is zijn oprechte vraag. Het is geen probleem om als ontwikkelaar een dikke boterham te verdienen aan hetgeen je ontwikkelt, vindt Matthijs Vet (ChristenUnie). “Maar zorg wel dat het voor de stad, de buurt en de wijk is.” “De ontwikkelaars moeten zich beseffen dat wonen een recht is en geen verdienmodel”, antwoordt Hubert (PvdD). Volgens Sander van Diepen (D66) is het belangrijk dat ontwikkelaars inspreken. Zij kunnen bezwaren van burgers weerleggen, geeft hij aan.
Vooral de publieksvragen doen deze avond stof opwaaien. Maar al is de wil er wel, de tijd om alle reacties en vragen te behandelen is er niet. Meer dan genoeg stof voor de borrel is er zeker.
Het volgende Stadscafé van RAP Leiden vindt plaats op woensdagavond 11 mei.